اسباب نزول

اسباب نزول :

اسباب جمع سبب است و خود سبب از لحاظ لغوی دارای معانی زیر است :

رسن یا ریسمان و هر چه بدان به دیگری پیوسته شود ، پیوند ، خویشاوندی ، حیات ، ناحیه و راه ، باعث و موجب ، دستاویز ، افزار و آلت و وسیله ، و امثال آنها .

بعضی آیات و سوره ها دارای اسباب نزول خاص هستند و بعضی دیگر بدون اسباب خاصی هستند همچون آیات درخصوص بهشت و جهنم یا سرگذشت اقوام گذشته برای عبرت گیری (منهای داستان ذوالقرنین و امثالهم که مردم از پیامبر درخصوص آنها سئوال کرده بودند)

سبب در اصل به معنی هر امری است که موجب دسترسی به هدف می گردد .

معنی اصطلاحی اسباب نزول : عبارت از اموری است که یک و یا چند آیه و یا سوره هایی در پی آنها و به خاطر آنها نازل شده است و این امر در زمان نبوت پیامبر اکرم رخ داده است .

حوادثی که باعث نزول سوره ه ا شد :

1-    حوادث سازنده و الگوپرداز .

2-    حوادث و رویدادهای زشت و ویرانگر .

1-1    : یکی از حوادثی که باعث نزول آیاتی از قرآن شد حادثه ای بود که همگامی صلاة با زکوة را در اکثر آیات تجسم بخشید یعنی آنگاه که حضرت علی در حال رکوع نماز ، توجه به خلق و مستضعفان را به عنوان نتیجه و لازمه توجه به حق اعلام کرد و از پی آن آیه های زیر نازل شد : 55 و 56 سوره مائده .

1-2    مفسران فریقین می گویند : سوره « هل اتی دهر انسان» درباره علی (ع) و فاطمه(س) و فضه (خادمه آنها) نازل شد . حسن و حسین بیمار شدند ، یاران رسول خدا به علی گفتند : نذری کن تا آنها شفا یابند . علی و فاطمه و فضه 3 روز روزه نذر کردند . علی مقداری جو از یک مرد یهودی قرض کرد و فاطمه یک سوم جوها را آرد کرد و با آن آرد ، 5 نان درست کرد اما موقع افطار بینوایی بر آنان وارد شد و آنها همه ی نانها را به او دادند درنتیجه گرسنه خوابیدند و شب بعد هم به همین شکل یتیمی آمد و شب بعد هم به همین شکل ، اسیری آمد . علی(ع) ، حسن و حسین را که مثل جوجه به خود می لرزیدند به نزد پیامبر برد و پیامبر از دیدن آنها ناراحت شد . پیامبر به سراغ فاطمه آمد و او را دید که درحالیکه شکمش به کمرش چسبیده ، نماز می خواند . در چنین لحظاتی بود که جبرئیل فرود آمد و گفت : ای محمد این را بستان و بگیر . خدا تو را درباره خاندانت تهنیت گفته ، آنگاه جبرئیل سوره « هل اتی » را بر آن حضرت خواند .

شیخ حریر بشیر تبریزی گفته که سائلانی که به درب خانه علی آمدند به این شرح بودند : سائل اول : جبرئیل ، سائل دوم : میکائیل ، و سائل سوم : اسرافیل بوده اند تا اهل بیت رسول خدا را آزمایش کنند .

مولفِ روضات الجنات از صاحب حدائق الشیعه نقل می فرماید : برخی مردم از محد بن ادریس شافعی خواستند درباره اوصاف علی (ع) سخن گوید . شافعی در پاسخ آنها گفت : در وسع و توانایی بیان من نیست راجع به کسی سخن گویم که سه چیز را در خود جمع نموده که در احدی هرگز جمع نشده است :

1-    بخشش در عین فقر و تهیدستی .

2-    جلادت و قوت در عین خردمندی .

3-    حلم و بردباری در عین فضل و دانش .